नॅनो तंत्रज्ञान काय आहे । What is Nano Technology in Marathi 2024
जर तुम्हाला तंत्रज्ञान क्षेत्रात रस असेल तर तुम्ही नॅनो टेक्नॉलॉजीचे नाव एकदा तरी नक्कीच ऐकले असेल, जे ऐकल्यानंतर तुमच्या मनात प्रश्न आला असेल की ही नॅनो टेक्नॉलॉजी म्हणजे काय? तर आज मी तुम्हाला सांगतो की नॅनो म्हणजे मायक्रो, याला आपण सोप्या भाषेत मायक्रो टेक्नॉलॉजी देखील म्हणू शकतो.
आज मित्रांनो तंत्रज्ञानामुळे आपले जीवन किती विकसित आणि सोयीस्कर झाले आहे हे तुम्हाला वेगळे सांगायला नको. आज सर्व वेगवेगळ्या क्षेत्रात विविध प्रकारचे तंत्रज्ञान वापरले जाते, उदाहरणार्थ, संगणकाच्या क्षेत्रात पुढे जायचे असेल, तर त्यासाठी माहिती तंत्रज्ञानाची माहिती असणे आवश्यक आहे.
नॅनो टेक्नॉलॉजी हा असा शब्द आहे जो आपल्याला अनेकदा ऐकायला मिळतो, पण अनेकदा नॅनो हा शब्द ऐकताना आपल्या मनात नॅनो कारचा विचार येतो कि या कारला नॅनो कार म्हटले गेले? तर या कारचा आकार हा इतर कार च्या तुलनेत लहान होता, त्याचप्रमाणे नॅनो तंत्रज्ञान आहे ज्यामध्ये सर्व प्रकारच्या नॅनो म्हणजे छोट्या आकाराच्या पदार्थांवर काम केले जाते.
मागील काही लेखांद्वारे आम्ही तंत्रज्ञान म्हणजे काय आणि माहिती तंत्रज्ञान म्हणजे काय याची संपूर्ण माहिती दिली आहे. पण आजचा लेख नॅनो टेक्नॉलॉजीवर आधारित आहे, ज्यामध्ये आपण नॅनो टेक्नॉलॉजी म्हणजे काय, नॅनो टेक्नॉलॉजीचा वापर आणि नॅनो टेक्नॉलॉजीशी संबंधित संपूर्ण माहिती जाणून घेणार आहोत.
What is Nano Technology in Marathi 2024
नॅनो या शब्दाचा अर्थ सूक्ष्म आहे. नॅनो तंत्रज्ञान हे असे तंत्रज्ञान किंवा विज्ञान आहे ज्यामध्ये लहान लहान नॅनो आकाराचे घटक वापरले जातात आणि त्यावर काम केले जाते. या अंतर्गत, अशा संरचना आणि रेणूंवर काम केले जाते ज्यांचा आकार 1 ते 100 नॅनोमीटर स्केलपर्यंत आहे, सध्या २१ व्या दशकात ते तंत्रज्ञानाचे एक अतिशय प्रसिद्ध क्षेत्र बनत चालले आहे.
नॅनो टेक्नॉलॉजीमध्ये वेगवेगळ्या प्रकारच्या नॅनो आकाराच्या संरचनांवर वेगवेगळे प्रयोग केले जातात जेणेकरून नॅनो आकाराच्या संरचना आणि रेणूंवर काम करून काहीतरी नवीन शोधता येईल. आणि कोणत्याही कामाचे छोटे रेणू आणि संरचना यावर संशोधन करून ते काम अधिक चांगल्या आणि सोयीस्कर पद्धतीने करता येते, हे एक प्रकारचे अतिशय उपयुक्त तंत्रज्ञान आहे.
व्याख्या: नॅनो टेक्नॉलॉजी हे असे तंत्रज्ञान आहे ज्यामध्ये रेणू किंवा अणूच्या पातळीवर कोणत्याही प्रकारचे पदार्थ बदलून काही नवीन आणि सोयीस्कर शोध लावण्याचा प्रयत्न केला जातो. आणि रेणू आणि अणूचा आकार नॅनोमध्ये असल्यामुळे त्याला नॅनो तंत्रज्ञान(Nano technology) म्हणतात.
हे जवळजवळ प्रत्येक क्षेत्रात वापरले जाते कारण या तंत्रज्ञानामध्ये नॅनो-आकाराच्या रेणूंवर संशोधन केले जाते, ज्यामुळे कोणत्याही पदार्थाचा बारकाईने अभ्यास करणे शक्य होत आहे आणि नॅनो टेक्नॉलॉजी प्रत्येक क्षेत्रात खूप उपयुक्त असल्याचे सिद्ध झाले आहे कारण यामध्ये काम अशा रेणूंवर केले जाते जे मानवी डोळ्यांनी पाहू शकत नाहीत.
हे तंत्रज्ञान आपल्या दैनंदिन जीवनात अतिशय उपयुक्त तंत्रज्ञान म्हणून उदयास येत आहे कारण आपल्या सभोवतालची रचना आणि आपल्या शरीराची रचना लहान रेणूंनी बनलेली असते. जे रेणू मानवी डोळ्यांनी पाहणे शक्य नाही, ते रेणू सूक्ष्मदर्शकाच्या साहाय्याने पाहता येतात आणि त्यावर संशोधन करून काहीतरी नवीन शोध लावता येतो.
उदाहरणार्थ, तुम्हाला सांगतो की नॅनो टेक्नॉलॉजीच्या मदतीने अशी यंत्रे बनवता येतात जे आपल्या शरीरात प्रवेश करून, आपल्या शरीरातील कोणत्याही विशिष्ट दोषपूर्ण क्षेत्राचे हानिकारक जीवाणू नष्ट करून शरीर बरे केले जाऊ शकते.
नॅनो टेक्नॉलॉजीचा इतिहास
रिचर्ड फिलिप्स फाइनमेन नावाच्या अमेरिकन भौतिक शास्त्रज्ञाने 1959 मध्ये एका बैठकीत पहिल्यांदा नॅनो टेक्नॉलॉजीची ओळख करून दिली. या बैठकीत त्यांनी नॅनो टेक्नॉलॉजीची संकल्पना लोकांसमोर आणली, म्हणूनच रिचर्ड फाईनमन यांना आधुनिक नॅनो टेक्नॉलॉजीचे जनक देखील म्हटले जाते.
यानंतर सुमारे 15 वर्षांनंतर, नोरियो तानिगुची(Norio Taniguchi) या जपानी शास्त्रज्ञाने प्रथम नॅनोटेक्नॉलॉजी या शब्दाचा वापर करून त्याची व्याख्या केली. त्यांच्या मते, नॅनो टेक्नॉलॉजीमध्ये, एकाच रेणू किंवा अणूपासून बनविलेले पदार्थ वेगळे करणे आणि एकत्र येणे यात विखुरण्याची प्रक्रिया समाविष्ट आहे.
या सगळ्यानंतर भारतातील नॅनोटेक्नॉलॉजीचे जनक रसायनशास्त्रज्ञ प्रोफेसर सी.एन. आर. राव यांना मानले जाते.
विविध क्षेत्रात नॅनो तंत्रज्ञानाचा वापर
नॅनोटेक्नॉलॉजी हे असे तंत्रज्ञान आहे जे जवळजवळ सर्व प्रकारच्या क्षेत्रात उपयुक्त ठरणार आहे कारण त्यात केलेले संशोधन नॅनो-आकाराच्या रेणू आणि अणूंच्या पातळीवर केले जाते. नॅनो टेक्नॉलॉजीच्या मदतीने काही क्षेत्रांमध्ये विशेष बदल होऊ शकतात जे खालीलप्रमाणे आहेत
1. औद्योगिक क्षेत्रात: अनेकदा औद्योगिक परिसरात असलेल्या कारखान्यांमध्ये रसायने आणि विविध प्रकारची कामे केली जातात, त्यामुळे कारखान्यांमधून अत्यंत विषारी वायू बाहेर पडतात, ज्यामुळे पर्यावरण प्रदूषित होते आणि लोकांचे आरोग्य बिघडते. अशावेळी कारखान्यांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या पदार्थांचे रेणू आणि अणूंची पातळी बदलून कारखान्यांमधून बाहेर पडणाऱ्या विषारी वायूचे सामान्य वायूमध्ये रूपांतर करता येते. ज्यामुळे पर्यावरण प्रदूषित होण्यापासून वाचवता येईल.
2. कृषी क्षेत्रात: नॅनोटेक्नॉलॉजीचे योगदान कृषी क्षेत्रात खूप महत्वाचे असणार आहे कारण नॅनो टेक्नॉलॉजीच्या मदतीने पदार्थाच्या रेणू आणि अणूंची पातळी बदलून अतिशय प्रभावी खत तयार केले जाऊ शकते. या खताचा वापर करून जमीन सुपीक करून पिकांचे उत्पादन वाढवता येते.
3. आरोग्य क्षेत्रात: सध्या एखाद्या व्यक्तीचे चांगले आरोग्य हा एक अतिशय महत्त्वाचा विषय आहे कारण आजच्या काळात असे विविध प्रकारचे आविष्कार होत आहेत ज्यामुळे आपल्या शरीराच्या कोणत्याही भागाला हानी पोहोचू शकते. अशा परिस्थितीत नॅनो टेक्नॉलॉजीच्या मदतीने नॅनो रोबोट बनवता येऊ शकतात, जे त्या विशिष्ट खराब झालेल्या भागात जाऊन त्यामध्ये असलेले बॅक्टेरिया नष्ट करतील, जेणेकरून खराब झालेली जागा पुन्हा बरी होईल.
तसेच सध्या रक्तातील कर्करोगाच्या पेशी शोधण्यासाठी, चिप्स मध्ये कार्बन नॅनोट्यूबशी संबंधित एंटीबॉडी चा उपयोग करण्यासाठी नॅनो टेक्नॉलॉजीमध्ये सध्या संशोधन केले जात आहे. त्यामुळे येणाऱ्या काळात नॅनो टेक्नॉलॉजी आरोग्य क्षेत्रात देखील खूप मोठी भूमिका बजावणार आहे.
नॅनो तंत्रज्ञानाचे फायदे । Benefits of Nano Technology in Marathi
सध्याच्या काळात नॅनो तंत्रज्ञानाचे विविध प्रकार फायदेशीर ठरत आहेत आणि होणार आहेत, जे पुढीलप्रमाणे आहेत
1. नॅनो तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने आरोग्य क्षेत्रात नॅनो रोबोट बनवता येतात आणि तो रोबोट शरीरातील infected भागात पाठवून जीवाणू नष्ट करता येतात.
2. नॅनो टेक्नॉलॉजीच्या मदतीने बॅटरी, सोलर पॅनल यांसारख्या उपकरणांचा आकार कमी करून अधिक प्रभावी बनवता येतो.
3. नॅनो टेक्नॉलॉजीच्या मदतीने संगणक, मोबाईल, बल्ब इत्यादी इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांच्या स्क्रीनमध्ये आणखी सुधारणा करता येऊ शकते.
4. नॅनो टेक्नॉलॉजीच्या मदतीने बनवलेली उपकरणे, बाकी इतर तंत्रज्ञानापासून बनवलेल्या उपकरणांपेक्षा मजबूत आणि दर्जेदार आहे.
नॅनो टेक्नॉलॉजीचे तोटे । Disadvantages of Nano Technology in Marathi
नॅनोटेक्नॉलॉजीचे फायदे आहेत पण त्याचे काही तोटे देखील आहेत जे खालील प्रमाणे आहेत –
1. नॅनो टेक्नॉलॉजीची खूप अधिक महाग असल्याने त्याद्वारे काहीतरी नवीन तयार तयार करायचे असेल तर खूप जास्त खर्च येतो
2. अण्वस्त्रे किती घातक आहेत हे तुम्हाला काही वेगेळे सांगायला नको. नॅनो टेक्नॉलॉजीच्या मदतीने ही अण्वस्त्रे अधिक घातक बनवली जाऊ शकतात.
3. नॅनोटेक्नॉलॉजी अत्यंत सूक्ष्म पातळीवर असल्याने, ते समजून घेण्यासाठी आणि अभ्यास करण्यासाठी खूप अचूकता आणि अधिक वेळ आवश्यक आहे.
FAQ’s (वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न)
Q. नॅनो तंत्रज्ञानामध्ये नामध्ये पदवी घेण्यासाठीचे कोर्से कोणते आहेत?
A. B.Sc in Nanoscience, Bachelor in Chemistry with Green Nanotechnology, B.S. in Nanosystem Engineering, B.Sc in Chemistry with Nanotechnology
Q. नॅनो तंत्रज्ञानाचा जनक कोण आहे?
A. अमेरिकन शास्त्रज्ञ रिचर्ड फेनमन यांना नॅनो टेक्नॉलॉजीचे जनक मानले जाते.
Q. १ नॅनोमीटर किती समान असतो?
A. 1 nm = 10 -9 मीटर
Q. भारतामधे नॅनो टेक्नॉलॉजी चे जनक कोणाला म्हणतात?
A. भारतामधे नॅनो टेक्नॉलॉजी चे जनक Chemist प्रोफेसर सी. एन. आर. राव यांना म्हणातात.
निष्कर्ष | Conclusion
हा लेख वाचून तुम्हाला नॅनो टेक्नॉलॉजी बद्दल खूप काही शिकायला मिळाले असेल आणि नॅनो टेक्नॉलॉजी म्हणजे काय(What is Nano Technology in Marathi) हे कळले असेल अशी अपेक्षा आहे. सध्या अमेरिका आणि जपान हे विकसित देश नॅनो तंत्रज्ञानात खूप काम करत आहे. त्यामुळे आपल्या सरकारने सुद्धा नॅनो तंत्रज्ञानात काम करण्यासाठी विदयार्थ्यांना आणि नवीन पिढीला ला प्रोत्साहन दिले पाहिजे.
जर तुम्हाला या लेखाशी संबंधित किंवा इंटरनेटशी संबंधित काही प्रश्न असतील तर ते Comment Box मध्ये लिहायला विसरू नका. तुम्हाला या लेखाद्वारे दिलेली माहिती कशी वाटली, कमेंट करून सांगा आणि हा लेख ट्विटर, फेसबुक, ट्विटर सारख्या सोशल मीडियावर शेअर करा.
हे देखील वाचा
